Drie sessies achter elkaar stond het oorlogsdagboek van kapelaan Theo Egberts op zondag 1 mei in Utrecht centraal in het programma van Open Joodse Huizen / Huizen van Verzet.

Auteur Christa van Hees deelde voor de zeer geïnteresseerde toehoorders de oorlogsherinneringen van kapelaan Egberts. Dat gebeurde in de gymzaal van de Gertrudisschool aan de Amaliadwarsstraat. Tijdens de oorlog was hier een gaarkeuken gevestigd.

De Gertrudisschool was een van de zeven locaties in Utrecht waar vertellers, bewoners of nazaten hun herinneringen aan de oorlog en/of het verzet deelden. Ruim 400 belangstellenden bezochten een of meer locaties. Vijftig van hen waren geïnteresseerd in het verhaal van Theo Egberts.

Christa van Hees las een aantal fragmenten uit zijn dagboek voor. Zoals zijn verslag van de voedselinzameling in Twente door hemzelf en zijn collega-kapelaan Bernard Koopmans en het uitdelen ervan in Utrecht. Maar ook zijn ontroerende verslag van de voedseldroppings en de bevrijding kwamen aan bod. Ze nam haar gehoor aan de hand van de gebeurtenissen mee in de dilemma’s waar gewone mensen tijdens de oorlog voor kwamen te staan.

De opbrengst van de verkoop van boeken na afloop was geheel bestemd voor de slachtoffers van de oorlog in de Oekraïne.

Het parochiebestuur van de rooms-katholieke parochie Maria Vlucht in Losser (voorheen Onze Lieve Vrouwe Maria Koningin van de Allerheiligste Rozenkrans Glanerbrug) heeft het originele oorlogsdagboek van Theo Egberts overgedragen aan Het Utrechts Archief. Daar is het dagboek gedigitaliseerd en via de website van het archief te raadplegen. Het (getypte) dagboek – van paginanummers 4 tot 120 voorzien – werd in 2001 in het parochiearchief ontdekt. Na publicatie van het boek Kapelaan in oorlogstijd|Dagboek van Theo Egberts in 2021 heeft het parochiebestuur het dagboek overgedragen aan Het Utrechts Archief.

De Rotterdamse pastor Marinus van den Berg heeft zich door het boek Kapelaan in oorlogstijd laten inspireren om aandacht te vragen voor de opvang van Syrische en Afghaanse vluchtelingen, in het bijzonder de kinderen. Pastor Van den Berg (1947) ), is priester, verpleeghuispastor, en daarnaast actief als spreker en publicist over thema’s als afscheid, rouw en verlies en zorg,

Marinus van den Berg las op een en dezelfde dag het boek “De dood in Taormina” van Arnon Grunberg en het boek “Kapelaan in oorlogstijd | Dagboek van Theo Egberts”. Hij citeert met instemming een zin uit het boek van Grunberg: “Kinderen laat je niet verrotten” en spreekt zijn waardering uit voor kapelaan Theo Egberts, die in het laatste oorlogsjaar de groeiende nood zag bij de kinderen in zijn parochie en een sleutelrol speelde bij de evacuatie van die kinderen naar een streek waar nog wél eten was. Van den Berg ziet in Egberts een voorbeeld van een pastor in crisis/oorlogstijd. “De kapelaan viert elke dag de eucharistie (….) en tegelijk besteedt hij al zijn energie aan de kinderen, aan de mensen die door het oorlogsgeweld worden geraakt. Van den Berg ziet in Nederland kinderen uit Afghanistan zonder hun ouders en vindt dat wie deze kinderen niet laat verrotten openlijk waardering, steun en bemoediging verdienen.

Lees hier zijn volledige column Column pastor Marinus van den Berg (volledig)

Leden van de Historische Kring Glanerbrug hebben in het archief van de rooms-katholieke parochie Maria Vlucht in Glanerbrug jeugdfoto’s van kapelaan en later pastoor Theo Egberts ontdekt. 

De foto’s betreffen afbeeldingen van Theo Egberts als baby, scholier en student, vaak met zijn ouders, Bernard en Anna Egberts-Thoma. Zoals de foto van Theo Egberts als peuter voor zijn ouderlijk huis in Doetinchem. Onduidelijk is wie de foto’s heeft gemaakt en wanneer ze zijn gemaakt. Op een klassenfoto van Theo Egberts als kleuter (?) is door een kruisje te achterhalen dat hij op de achterste rij als tweede van rechts staat.

De enige foto met een datering bevond zich in een koker. Het betreft een bezoek aan Lourdes van Theo Egberts en zijn ouders op 13 augustus 1923. Theo Egberts staat op de achterste rij (zevende van rechts) geflankeerd door zijn moeder (links van hem) en iets hoger en wat meer naar rechts zijn vader.

Op de groepsfoto met (afgestudeerde?) priesterstudenten zit Theo Egberts op de voorste rij (derde van rechts), geflankeerd door zijn moeder (links) en vader (rechts).

Een bijzondere foto is die van (waarschijnlijk) inmiddels pastoor Egberts bij een diep gat. Uit getuigenissen uit de parochies waar hij pastoor werd, in Emmer-Compascuum en Glanerbrug, bleek dat graven voor hem een vorm van ontspanning was. “Ik doe dit om in beweging te blijven”, was zijn antwoord op een vraag van een parochiaan in Glanerbrug.

Secretaris Joop Kwakman van de Historische Kring Glanerbrug vindt het doodzonde dat de foto’s nu pas zijn gevonden en dat ze niet beschikbaar waren voor het boek Kapelaan in oorlogstijd|Dagboek van Theo Egberts.

Op zaterdag 28 augustus vond in Utrecht de officiële presentatie plaats van het boek Kapelaan in oorlogstijd |Dagboek van Theo Egberts. Dit gebeurde in aanwezigheid van alle mensen die aan het boek hebben meegewerkt. Zoals de Utrechtse kinderen die in 1945 de laatste oorlogsmaanden in Twente doorbrachten. Ook aanwezig waren vertegenwoordigers van de Twentse gastgezinnen die de evacués opvingen als waren het hun eigen kinderen. Zoals de Utrechtse kinderen Jan en Nelly Linssen (links op de foto) of de zoon (rechts op de foto) van Jan en Sien Koopmans uit Tubbergen.

De bijeenkomst vond plaats in de gymzaal van de Gertrudisschool, een historisch gezien betekenisvolle plek. Hier onder andere hadden de geestelijken van de Gertrudisparochie in 1944 een gaarkeuken voor kinderen opgezet.

Christa van Hees, zelf geboren en opgegroeid in de Rivierenwijk, hield een inleiding over de totstandkoming van het project. Aan de integrale weergave van het oorlogsdagboek voegde ze een geschreven portret toe van Theo Egberts en zijn mede-kapelaans. Daarnaast interviewde ze voormalige oorlogsevacués en de kinderen van de Twentse gezinnen die ze opvingen. Voor het portret van Theo Egberts sprak ze onder andere met oud-parochianen uit Utrecht, Emmer-Compascuum (de eerste pastoorspost) en Glanerbrug (de laatste pastoorspost) en oud-collega’s van Theo Egberts.

Een apart verhaal wijdde ze aan de rol van het Utrechtse transportbedrijf Jongerius. Dat vervulde een sleutelrol bij de voedselinzamelingen die Theo Egberts en zijn mede-kapelaan Bernard Koopmans in Twente hielden. Hoewel het bedrijf voor de Duitsers werkte, was het achter de schermen een broeihaard van verzet. Directeur Nico (Co) Jongerius speelde daarin een belangrijke rol. Die ging zelfs zover, dat toen een van de werknemers ontdekte dat er in het bedrijf Duitse torpedo’s lagen opgeslagen om in Nijmegen tegen de geallieerden te worden ingezet, Nico Jongerius de Engelsen vroeg om zijn bedrijf te bombarderen, vertelde zijn kleindochter Maike van der Donk (met zalmroze bloes) zaterdag.

Eerste exemplaren werden uitgereikt aan Joop van den Tempel (oud-archivaris Gertrudisparochie), Jan en Nelly Linssen en Ietje Coenen-Van Woudenberg (oorlogsevacués), Jan Koopmans (jongste zoon van gastgezin Jan en Sien Koopmans uit Tubbergen), Joop Kwakman en Koos van Dijk (oud-parochianen Glanerbrug), Ben Hemmer (jongste zoon van Hein en Dika Hemmer uit Geesteren), Maike van der Donk (kleindochter Co Jongerius), Ton Fonville (archivaris en sleutelbewaarder Gertrudisparochie) en Walther van der Does de Willlebois (Ridderschap van Utrecht, een van de vijf donateurs).

De dag ervoor hadden Theo Kamphuis (archivaris in Glanerbrug), oud-collega Wim Standaart, Joh Heine (oud-parochiaan in Emmer-Compascuum) en Benno Masselink (Glanerbrug) en Johan en Will Terwee uit Geesteren hun eerste exemplaar al ontvangen.

Bloemen waren er voor eindredacteur Mirjam Scholten en vormgever Nico Dielen die tal van complimenten kreeg voor het mooi verzorgde en prachtig vormgegeven boek.

Burgemeester Onno van Veldhuizen heeft vrijdag 27 augustus bij boekhandel Broekhuis in Enschede uit handen van de auteur het eerste exemplaar in ontvangst genomen van het boek Kapelaan in oorlogstijd |Dagboek van Theo Egberts. Christa van Hees hield een inleiding over het boek en burgemeester Van Veldhuizen las een aantal fragmenten voor.

Burgemeester Van Veldhuizen reikte daarna een exemplaar uit van het boek aan Theo Kamphuis uit Glanerbrug. Het was Theo Kamphuis die samen met zijn collega-archivaris wijlen Antoon Visschedijke in 2001 tijdens een opruimactie het originele oorlogsdagboek van Theo Egberts vond.

Theo Egberts werd in 1906 in Enschede geboren en was van 1939 tot 1949 kapelaan in de Gertrudisparochie in Utrecht. Op 17 november begon hij met zijn oorlogsdagboek dat loopt tot en met 13 mei 1945. Na zijn Utrechtse periode werd Theo Egberts pastoor in Emmer-Compascuum en in 1962 in de parochie Maria Vlucht in Glanerbrug (gemeente Enschede). Daar overleed de populaire pastoor in 1975.

Ruim 45 jaar later ontdekten Antoon Visschedijke en Theo Kamphuis het originele (getypte) dagboek. Vanwege het grote belang voor de Utrechtse Gertrudisparochie werd het dagboek overgedragen aan de Utrechtse parochie. Begin 2021 bij de research die auteur Christa van Hees deed, bleek dat het om een kopie ging. In april 2021 werd het originele dagboek voor de tweede keer ontdekt door Theo Kamphuis.

De overhandiging van het boek aan burgemeester Van Veldhuizen betekende de start van de verkoop van het boek.